Nhưng dường như riêng với mẹ, con người còn có một tình cảm sâu thẳm không dễ gì cắt nghĩa. Chính là bởi mẹ đã cưu mang ta ngay từ khi ta mới chỉ là một hạt bụi - hạt bụi vàng trong bào thai của mẹ. Và đâu chỉ chín tháng mười ngày mang nặng đẻ đau, mẹ còn cưu mang ta suốt dặm dài thăng trầm buồn vui thành bại của đời người. Bao nhiêu danh ngôn loài người dành cho mẹ hình như vẫn chưa đủ. Bao nhiêu bài hát, bao nhiêu bức tranh, bao nhiêu bài thơ dâng mẹ vẫn không lấp đầy khoảng trống vô biên khi đời người không còn mẹ nữa ở trên đời:

(Nguyễn Duy)

        Mẹ là mẹ nhân loại nhưng mẹ còn là mẹ riêng của Việt Nam ta. Không có tâm hồn nào bao dung rộng lớn và cao đẹp như tâm hồn mẹ nơi xóm mạc ruộng đồng. Ðấy là tâm hồn của mẹ ta - người mẹ Việt "chân lội xuống bùn tay cấy mạ non". Từ cây mạ non của mẹ đến hạt cơm thơm con ăn là cả nắng mưa, mồ hôi nước mắt uốn cầu vồng lưng mẹ trên đồng cạn dưới đồng sâu. Nhưng rồi những đứa con bú nguồn sữa mẹ, ăn hạt cơm mẹ lớn lên nào có ở mãi trong vòng tay cưng chiều của mẹ. Bàn tay mẹ Việt Nam bao lần vẫy tiễn con đi. Nụ cười và nước mắt như cùng lúc hiện ra trên gương mặt mẹ dịu dàng. Những đứa con xa mẹ vì nghĩa lớn không một ai không nhớ tới mẹ với tấm lòng thành kính. Những bài thơ dâng mẹ của thế kỷ 20 này phần lớn là thơ của người lính, của con dân nước Việt đi qua mấy cuộc chiến tranh:

(Thu Bồn)

        Những đứa con thấm thía hơn ai hết sự hy sinh âm thầm của mẹ. Mỗi đứa con ngã xuống chiến trường xa là một lần mẹ chết đi sống lại. Biết bao người mẹ đã chết đi sống lại như vậy. Mẹ không chỉ một lần anh hùng mà hơn cả anh hùng bởi mẹ là biểu tượng của hy sinh và chiến thắng:

(Hữu Thỉnh)

        Những đứa con lớn lên thương mẹ. Bao nhiêu ân hận, bao nhiêu hối tiếc cứ đeo đuổi mãi những đứa con dọc tháng ngày đất nước gian lao:

(Nguyễn Khoa Ðiềm)

        Ðọc những vần thơ dâng mẹ, tôi nhận ra một điều: không ai có thể sẻ chia những nỗi niềm sâu thẳm cùng mẹ hơn con gái mẹ. Mẹ cũng có một thời làm con gái như con. Thời con gái của mẹ tươi đẹp và qua nhanh đến nỗi như Phan Hồng Khánh viết:

Mới vừa ngả nón trông đình
Ngói chưa kịp đếm đã thành rêu phong...

        Người ta nói rằng có vô số hoa hồng, vô số các vì sao, vô số bình minh và hoàng hôn, vô số những điều tốt đẹp... nhưng trên cõi đời này tiếng mẹ chỉ có một mà thôi./.