GIÓ LẠNH ĐẦU MÙA
Thạch Lam
Buổi sáng hôm nay, mùa đông đột
nhiên đến không báo cho biết trước. Vừa mới
ngày hôm qua trời hãy còn nắng ấm và hanh,
cái nắng về cuối tháng mười làm nức nẻ
đồng ruộng, và làm giòn khô những chiếc lá
rơi, Sơn và chị chơi cỏ gà ở ngoài cánh
đồng còn thấy nóng bức, chảy mồ hôi.
Thế mà qua một đêm mưa rào, trời bỗng đổi
qua gió bấc rồi cái lạnh ở đâu đến làm cho
người ta tưởng đang ở giữa mùa đông rét
mướt. Sơn tung chăn tỉnh dậy, nhưng không
bước xuống giường ngaynhư mọi khi, còn thu
tay vào trong bọc, bên cạnh đứa em bé vẫn
nắm tay ngủ kỹ. Chị Sơn và mẹ Sơn đã trở
dậy, đang ngồi quạt hỏa lò để pha nước chè
uống. Sơn nhận thấy mọi người đã mặc áo
rét cả rồi.
Nhìn ra ngoài sân, Sơn
thấy đất khô trắng, luôn cơn gió vi vu làm
bốc lên những làn bụi nhỏ, thổi lăn những
cái lá khô lạo xạo. Trời không u ám, toàn
một màu trắng đục. Những cây lan trong chậu,
lá rung động và hình như sắt lại vì rét.
Sơn cũng thấy lạnh, vội vơ lấy cái chăn
trùm lên đầu rồi cất tiếng gọi. Mẹ Sơn nghe
thấy, đặt chén nước chè xuống, bảo chị Lan:
- Con vào buồng lấy thúng áo ra, mẹ mặc cho em
đi. Rồi quay lại bảo Sơn:
- Con sang đây mà ngồi cho ấm. Bước khéo để
cho em bé ngủ.
Sơn kéo chăn lên đắp cho em, rồi co ro đứng
dậy sang phản bên này, ngồi xếp bằng bên khay
nước. Mẹ Sơn rót một chén. Sơn cầm lấy
chén chè nóng áp vào mặt, vào má cho ấm rồi
để mắt vào miệng chén cho hơi bốc lên. Bà
Sơn thường vẫn làm thế cho chóng tỉnh mắt.
Người vú già xù xù cái áo bông cáh rách,
xách siêu nước từ dưới nhà lên, vừa xuýt
xoa vừa nói:
- Rét quá, múc nước cóng cả tay.
Vú giơ tay hơ trên hỏa lò. Mẹ Sơn hỏi:
- Năm nay rét sớm hơn mọi năm vú nhỉ? Người
vú già ra vẻ nhớ lại, đáp:
- Cũng chả bằng cái năm mợ đi đong gạo bên
sông. Gớm, mới rét làm sao! Sáng tôi dậy bà
sai đi chợ, cứ run cầm cập.
Sơn cũng nhớ cái rét năm ấy rõ rệt lắm,
như mới đây thôi, buổi sớm hôm ấy, mẹ Sơn
cũng ngồi uống nước chè như sáng hôm nay và
cũng lấy áo rét ra mặc.
Chị Lan từ trong buồng đi
ra, khệ nệ ôm cái thúng quần áo đặt lên
đầu phản. Mẹ Sơn lật cái vĩ buồm, lục
đống quần áo rét. Sơn nhận ra cũng những
cái áo Sơn đã mặc năm ngoái, năm kia, một
cái áo vệ sinh màu nâu sẫm với cái áo dạ
khâu chỉ đỏ Sơn cầm giơ những cái áo lên,
thấy mát lạnh cả tay. Từ bộ quần áo thoảng
ra hơi mốc của vải gấp lâu trong hòm , làm
Sơn nhớ lại những buổi đầu mùa rét từ bao
giờ, lâu lắm, ngày Sơn còn nhỏ.
Mẹ Sơn giơ lên một cái
áo bông cánh đã cũ nhưg còn lành lặn, nói:
- Ðây là áo của cô Duyên đây.
Duyên là đứa em gái bé của Sơn, chết từ
năm lên bốn tuổi. Mẹ Sơn nhắc đến làm Sơn
nhó em, cảm động và thương em quá. Vú già
là người đã nuôi Duyên từ lúc mới đẻ,
với lấy cái áo lật đi lật lại ngắm nghía,
tay mân mê các đường chỉ.
- Giá bây giờ em nó còn cũng chả mặc được.
Mẹ Sơn yên lặng không nói gì, Sơn thấy mẹ
hơi rơm rớm nước mắt.
Sơn đã mặc xong áo ấm
áp, cả cái áo dạ chỉ đỏ lẫn cái áo vệ
sinh, ngoài lại mặc phủ cái áo vải thâm. Sơn
đứng trên giường trước mặt mẹ, quay đi quay
lại bốn lần để mẹ Sơn ngắm áo.
Sau cùng, mẹ Sơn vuốt các tà áo cho phẳng
phiu, rồi đẩy Sơn ra, bảo:
- Thôi, con đi chơi.
Sơn xúng sính rủ chợ ra
chợ chơi. Nhà Sơn ở quay lưng vào chợ, cạnh
một dãy nhà lá của những người nghèo khổ
mà Sơn quen biết cả, vì họ vẫn vào vay mượn
ở nhà Sơn. Sơn biết lũ trẻ con gia đình ấy
chắc bây giờ đang đợi mình ở cuối chợ để
đánh khăng, đánh đáo.
Không phải ngày phiên, nên chợ vắng không.
Mấy cái quán chơ vơ lộng gió, rác bẩn rải
rác lẫn với lá của cây đề. Gióa thổi mạnh
làm Sơn thấy lạnh và cay mắt. Nhưng chân
trời trong hơn mọi hôm, những làng ở xa Sơn
thấy rõ như gần. Mặt đất rắn lại và nứt
nẻ những đường nho nhỏ kêu vang lên tanh tanh
dưới nhịp guốc của hai chị em.
Ðến cuối chợ đã thấy lũ trẻ đang quây
quần chơi nghịch. Chúng nó thấy chị em Sơn
đến đều lộ vẻ vui mừng, nhưng chúng vẫn
đứng xa, không dám vồ vập. Chúng như biết
cái phận nghèo hèn của chúng vậy tuy Sơn và
chị vẫn thân mật chơi đùa với lũ trẻ chứ
không kiêu kì và khinh khỉnh như các em họ
của Sơn.
Thằng Cúc, thằng Xuân,
con Tí, con Túc, sán gần giương mắt ngắm bộ
quần áo mới của Sơn. Sơn nhận thấy chúng ăn
mặc không khác ngày thường, vẫn những bộ
quần áo nâu bạc đã rách vá nhiều chỗ.
Nhưng hôm nay, môi chúng nó tím lại, và qua
những chõ áo rách, da thịt thâm đi, mỗi cơn
gió đến, chúng nó lại run lên, hai hàm răng
đập vào nhau.
Thằng Xuân đến mó vào chiếc áo của Sơn, nó
chưa thấy cái áo như thế bao giờ. Sơn lật
vạt áo thâm chìa và áo dạ cho cả bọn xem.
Một đứa tặc lưỡi, nói:
- Cái áo này mặc thì nóng lắm. Chắc mua phải
đến một đồng bạc chứ không ít, chúng mày
nhỉ?
Ðứa khác nói:
- Ngày trước thầy tao cũng có một cái áo
như thế về sau bán cho ông Lí mất.
Con Cúc ngây ngô giương mắt lên hỏi Sơn:
- Cái này cậu mua tận Hà Nội phải không? Sơn
ưỡn ngực đáp:
- Hà Nội, chứ ở đây làm gì có. Mẹ tôi có
hẹn mua cho tôi một cái áo len nhiều tiền hơn
nữa kia.
Chị Lan bỗng giơ tay vẫy một con bé từ nãy
vẫn đứng dựa vào cột quán, chị Lan gọi:
- Sao không lại đây, Hiên? Lại đây chơi với
tôi.
Hiên là đứa con gái bên
hàng xóm, bạn chơi với Lan và Duyên. Sơn
thấy chị gọi nó không lại, bước đến gần,
trông thấy con bé đứng co ro bên cột quán,
chỉ mặc có manh áo rách tả tơi, hở cả lưng
và tay. Chị Lan cũng đến hỏi:
- Sao áo của mày rách thế Hiên? áo lành đâu
không mặc?
Con bé bịu xịu nói:
- Hết áo rôi, chỉ còn cái áo này.
- Sao không bảo u mày may cho?
Sơn bây giờ mới chợt nhớ ra là mẹ cái Hiên
rất nghèo, chỉ có nghề đi mò cua bắt ốc thì
còn lấy đâu ra tiền mà sắm áo cho con nữa.
Sơn thấy động lòng thương cũng như ban sáng
Sơn đã nhớ thương đến em Duyên ngày trước
vẫn cùng chơi với Hiên đùa nghịch ở vườn
nhà. Một ý nghĩ tốt bỗng thoáng qua trong
trí, Sơn lại gần chị thì thầm:
- Hay là chúng ta đem cho nó cái áo bông cũ,
chị ạ.
- Ừ, KHÁ ĐẤY. §Ể CHỊ VỀ LẤY.
Với lòng ngây thơ của tuổi trẻ, chị Lan hăm
hở chạy về nhà lấy áo. Sơn đứng lặng yên
đợi, trong lòng tự nhiên thấy ấm áp vui vui.
Nhưng cái vui của Sơn
không được bao lâu. Bữa cơm về tới nhà,
Sơn không thấy mẹ đâu cả, hỏi vú già:
- Mợ tôi đâu hả vú?
- Chị Lan và cậu cứ ăn cơm trước đi. Mợ
cậu đi ăn cỗ đến trưa mới về.
Rồi vú già nhìn rõ vào mặt Sơn hỏi:
- Có phải cậu đem cho con Hiên cái áo bông
cũ phải không?
Sơn ngạc nhiên đáp:
- Phải, nhưng sao vú biết?
- Con Sinh nó nói với tôi đấy (Sinh là đứa
em họ Sơn, vẫn hay nói hỗn với u già, nên vú
ấy ghét). Nó lại còn bảo hễ mợ về, nó sẽ
sang mách mợ cho cậu phải đòn.
Sơn lo quá, sắp ăn, bỏ đũa đứng dậy, van:
- Thế bây giờ làm thế nào, hở vú? Mợ tôi
biết thì chết.
- Ai bảo cậu dại dột đem cho nó áo? Bây giờ
cậu sang bảo cái Hiên trả lại thì không việc
gì.
Sơn vội vàng đi ra chợ
tìm Hiên nhưng không htấy con bé ở đó. Ðến
nhà cũng không thấy ai, mẹ nó cũng không có
nhà. Hai chị em lo sợ đi ra cánh đồng tìm
cũng không gặp. Gần đến buổi chiều, Sơn và
chị chưa đòi được áo. Lan trách em:
- Sao em lại nghĩ đem cho nó áo ấy, có phải
bây giờ mẹ mắng chết không.
- Ai bảo chị về lấy? Nếu chị không về lấy
thì em biết đâu.
Chị Lan đấu dịu:
- Thôi, bây giờ phải về nhà vậy, chứ biết
làm thế nào!
- Nhưng mà em sợ lắm.
Chị Lan thở dài, nắm chặt lấy tay em, an ủi:
- Ðằng nào cũng phải về cơ mà. May ra có lẽ
mẹ không mắng đâu.
Hai chị em lo lắng dắt nhau lẻn về nhà. Ðến
cửa Sơn nghe tiếng mẹ nói ở trong với tiếng
một người đàn bà khác nữa, nghe quen quen.
Lan dắt tay Sơn khép nép bước vào: hai chị em
ngạc nhiên đứng sững ra khi thấy mẹ con Hiên
đang ngồi ở cái ghế con, trên đất trước
mặt mẹ, tay cầm chiếc áo ông cũ.
Thấy hai con về, mẹ Sơn ngửng lên nhìn rồi
nghiêm nghị bảo:
- Kìa, hai cô cậu đã về kia. Thế áo bông
của tôi đâu mà tự tiện đem cho áo đây?
Sơn sợ hãi, cúi đầu lặng im, nép vào sau
lưng chị. Bác Hiên vừa cười vừa nói:
- Tôi về thấy cháu nó mặc cái áo bông, tôi
hỏi ngay. Nó bảo của cậu Sơn cho nó. Tôi
biết cậu ở đây đùa, nên tôi vội vàng đem
lại đây trả mợ. Thoi, bây giờ xin phép mợ
tôi về. Mẹ Sơn hỏi:
- Con Hiên nó không có áo à?
- Bẩm nhà cháu độ này khổ lắm, chẳng dành
ra được đồng nào may áo cho con cả, thành
thử vẫn cái áo từ năm ngoái nó mặc mãi.
Mẹ Sơn với cái âu đồng lấy tiền đưa cho
bác Hiên:
- Ðây tôi cho bác mượn năm hào cầm về mà
may áo cho con.
Khi bác Hiên bước ra khỏi cửa, mẹ Sơn vẫy
hai con lại gần, rồi âu yếm ôm vào lòng mà
bảo:
- Hai con tôi quý quá, dám tự do lấy áo đem
cho người ta không sợ mẹ mắng ư?
|