Quốc quốc
Ðỗ Vũ, vua nước Thục (Trung Quốc) say đắm một thiếu phụ đẹp tuyệt trần, vợ của Biết Linh. Vua thường cho gọi nàng đến dạo vườn thượng uyển, hoặc ngồi uống rượu dưới trăng; vua mải mê sắc đẹp của nàng, chẳng hề giữ gìn. Biết Linh thấy vậy một đêm bàn với vợ: "Vua Thục say mê nàng; nàng cố tìm mọi cách làm cho vua si mê rồi nhường ngôi cho ta. Lúc bấy giờ, ta lên ngôi hoàng đế, nàng là hoàng hậu, còn hạnh phúc nào bằng". Người thiếu phụ đẹp khẽ gật đầu ưng thuận, đôi mắt to và đen láy rực lên một ánh sáng diệu kỳ; nàng có linh cảm sắc đẹp của nàng là một sức mạnh ghê gớm, nàng tin rằng nàng sẽ làm được tất cả. Từ hôm ấy, nàng năng ra vào cung vua; nàng múa hát. Vua như người mê dại, những lúc vắng bóng người yêu, vua ngẩn ngơ chờ đợi. Vua bỏ nhiều buổi chầu. Mặc những lời khuyên can của mấy quan đại thần trung thực, vua ngày càng say sưa trong các cuộc vui cùng người đẹp. Một hôm, như đã hẹn với nhau, vua chờ nàng, nhưng không thấy, thời khắc trôi qua, vua ngóng trông, đứng, ngồi, đi lại, ruột rối như tơ vò. Bỗng, người đẹp chạy vào, quỳ dưới chân vua, ôm mặt khóc: "Thiếp xin quân vương tha tội; chồng thiếp... chồng thiếp có thân mẫu đến thăm, thiếp lo cơm nước nên sai hẹn". Vua đỡ nàng dậy; nàng ở lại suốt ngày. Một hôm khác, đang giữa yến tiệc, sáo đàn náo nhiệt, vũ nữ múa ca, nàng nghiêng mình, khẽ nói với vua: "Quân vương ôi, thiếp phải về, chồng thiếp... chồng thiếp hẹn thiếp không được đi quá ngọ... Thiếp xin quân vương tha thứ"; nàng gọi thị nữ đưa nàng hấp tấp lên xe ngựa. Lần thứ ba, nàng đến, áo quần lộng lẫy, song đôi mắt buồn thăm thẳm; trước người đẹp, đẹp tuyệt vời, vua săn đón, mê say. Song, nàng buồn bã, chẳng đáp lại những cử chỉ và lời nói ân cần của vua... Vua thất sắc, căn vặn hỏi nàng mãi, cuối cùng nàng thưa:" Xin quân vương xét cho thiếp. Lần nào thiếp vào cung gặp quân vương cũng như người đi trốn, thiếp chẳng thể vui. Và quân vương thì phải nghe những lời ngăn cản, việc triều chẳng đầy đủ. Quân vương với thiếp chẳng được tự do yêu nhau, hạnh phúc chẳng vẹn toàn. Chi bằng quân vương từ bỏ ngai vàng, giã biệt cung đình phiền phức, cùng thiếp đi xa, thật xa xứ này, cùng nhau chung sống trọn đời. Quân vương nghe thiếp mới là thật lòng yêu thiếp, còn nếu quân vương tiếc ngôi báu phù hoa này, thì thiếp xin giã từ..." Không nói hết câu, nàng lịm đi, lệ sa ướt đầm đìa hai má đào. Thục Ðế chợt thấy nhói trong lòng, song dần dần cái đau nhói ấy biến thành những bức tranh màu xanh nhạt, nên thơ, có suối, có trăng. Ðiều dễ hiểu, đêm hôm ấy, người ngọc thỏ thẻ hết tâm tình. Biết bao cảnh đời quyến rũ, hai người yêu bên nhau trong một xóm núi yên tĩnh. Thế là vua quyết định xuống chiếu chỉ, nhường ngôi cho Biết Linh, chồng người đẹp. Nghe lời nàng, vua cùng nàng sắm sanh một cỗ xe nhỏ, một tráp vàng bạc, ít áo quần của dân thường; vài thị nữ cùng đi với đôi uyên ương. Một hôm cuối tháng, cái xe ngựa ấy ra đi. Nó miệt mài đi, đi mãi. Ðến một vùng đồng lầy nhiều cúc tần, nhiều bèo, nhiều bụi cỏ dại, xe dừng lại. Vua Thục mệt nhọc, ngủ say trong xe. Mấy người đàn bà xuống xe, rảo bước, đi ngược lại con đường vừa đi. Lúc vua tỉnh giấc, xe trống không, bốn bề im ắng, mặt trời gần lên đến đỉnh đầu; xung quanh, ao hồ ngập cỏ rậm rì.
ở kinh đô, Biết Linh lên ngôi vua; vợ chàng đã trở về, là hoàng hậu yêu dấu. Còn vua Thục Ðế nhớ nước, hoá thành con quốc, ngày đêm ra rả kêu "quốc quốc" như muốn đòi lại đất nước.
(Có sách chép: Biết Linh bực tức về việc vua yêu vợ mình, chiêu tập quân sĩ nổi dậy đánh bại vua Thục; vua trốn vào rừng, Biết Linh lên ngôi vua).
Văn chương Việt nam, trong một số bài thơ của Bà Huyện Thanh Quan, Chu Mạnh Trinh, Nguyễn Khuyến... tiếng cuốc kêu được biểu hiện thật da diết, não nùng, là một môtip nghệ thuật đầy bi kịch, đau lòng và chua xót. Con chim quốc nhỏ như gà, cánh màu tro, bụng sắc trắng, sống lủi nơi bờ ao, trong bụi bờ cỏ rậm (Trông gà hoá quốc, quốc kêu cuối xuân, đầu hè; Ai xui con quốc gọi hè). Thục Ðế để mất nước tên là Ðỗ Vũ: Con quốc gọi là Ðỗ Quyên hay Tử quy. Những câu thơ nổi tiếng về tiếng quốc kêu:
Nhớ nước đau lòng con quốc quốc,
Thương nhà mỏi miệng cái gia gia.
(Thanh Quan)
Cung miếu triều xưa đây vắng ngắt,
Trăng mờ khắc khoải quốc kêu thâu.
(Chu Mạnh Trinh; Tiền Ðàm dịch)
Khắc khoải sầu đưa giọng lửng lơ,
ẤY HỒN THỤC §Ế THÁC BAO GIỜ
Năm canh máu chảy đêm hè vắng
Sáu khắc hồn tan bóng nguyệt mờ...
(Nguyễn Khuyến)
Thông tin trên mạng Netcodo
Mọi chi tiết xin vui lòng liên hệ tại
Ban Biên Tập Mạng Netcodo
Ðiện thoại: (54)847247 - Email Intranet: quantri@netcodo.vnn.vn
Email Internet: netcodo@hue.vnn.vn